حکمرانی روستا را دریابیم

تجربه جهانی حاکی از آن است که نظام برنامه‌ریزی بالا به پایین و دستوری (آمرانه) موفقیت‌آمیز نبوده و بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. به همین دلیل باید از رویکردهای مشارکتی (مشارکت فعال نمایندگان همه دست‌اندرکاران کلیدی در فرآیند سیاستگذاری و برنامه‌ریزی) و نظام برنامه‌ریزی دوسویه (رویکرد برنامه‌ریزی پایین به بالا و سپس بالا به پایین) استفاده کرد که شانس موفقیت بیشتری دارد و کم هزینه‌تر است.
اخیرا از واژه حکمرانی (معادل فارسی کلمه Governance) در ادبیات توسعه و پیشرفت، زیاد استفاده می‌شود. البته واژه حکمرانی به معنی حکومت کردن (Government) نیست و بیشتر به معنی فرآیند و نحوه تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی است. بدیهی است، یک حُکم، زمانی رواست و قابل پذیرش عمومی است که نمایندگان همه دست اندرکاران کلیدی و ذینفعان در فرآیند تهیه و تدوین آن حُکم یا سیاست یا برنامه نقش داشته و نظرات و دغدغه های ایشان به نوعی لحاظ شده باشد. مطمئنا چنین حکمی، در مرحله اجرا و پیاده شدن نیز با کمترین مقاومت مواجه خواهد شد.
حکمرانی روستا وقتی میتواند اثربخش و کارآمد باشد که همه بازیگران کلیدی نظیر اعضای شورای اسلامی روستا، دهیار، امام جماعت روستا، بخشدار و همچنین افراد معتمد محلی و نیز نمایندگان اصناف مختلف فعال در روستا (نظیر کشاورزان، باغداران، دامداران، زنبورداران، تولیدکنندگان صنایع دستی، صاحبان اقامتگاه بومگردی، خوش‌نشینان و …) در فرآیند تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای دستیابی به آبادانی و پیشرفت روستا، مشارکت فعال و موثری داشته باشند.
لازم است در هر روستایی، جلسات هم اندیشی منظمی تحت عنوان «شورای پیشرفت همه جانبه روستا» و یا «شورای برنامه‌ریزی روستا» و یا هر اسم مناسب دیگری تشکیل شود و مسایل و مشکلات روستا، در آن جلسات مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از خرد جمعی، چاره اندیشی به‌عمل آمده و راهکارهای مناسب برای حل آن مشکلات ارائه شوند. در این جلسات می‌توان از مسئولین محلی و یا روستا‌زادگان ساکن شهر دعوت کرد تا از نظرات و پیشنهادات ایشان نیز استفاده شود.
مطمئنا ایده و برنامه‌ای که از خروجی این جلسات حاصل شود، همه اعضای جلسه نسبت به آن احساس تعلق خاطر خواهند داشت و نه تنها در فرآیند اجرای آن، مقاومت و یا مخالفتی نمی کنند بلکه تلاش می‌کنند که آن برنامه به وجه احسن به اجرا درآید و در حفظ و نگهداری آن می‌کوشند.
در حکمرانی روستا نباید هیچ گروه و قشری از اعضای جامعه طرد شوند. لازم است از ظرفیت و توان همه اعضای جامعه محلی از مرد و زن، پیر و جوان، کودک و نوجوان، شاغل و بیکار، بومی و غیربومی استفاده شود و فرصت های برابر به همه اعضای جامعه جهت مشارکت در فرآیند شناخت و تحلیل مسئله، ارائه راه حل و همکاری در فرآیند اجرای آن داده شود تا فضای شور و نشاط در محیط روستا فراهم شود و روحیه پویایی و شادابی افزایش یابد.
امید است با حُسن تدبیر و همکاری صمیمانه‌ اعضای شورای اسلامی، دهیار و امام جماعت روستا و حمایت درست و به موقع مسئولان محلی (بخشدار، فرماندار و دیگر مسئولین ادارات شهرستان)، بستر شکوفایی روستاها از طریق پیاده‌سازی حکمرانی خوب روستایی فراهم گشته و از توان و ظرفیت مردم محلی، بیش از پیش استفاده و از فشار کاری ادارات دولتی کاسته شود.

سیدابوالفضل میرقاسمی، کارشناس حوزه توسعه روستایی