آیا تراکتورهای موجود پاسخگوی نیاز کشور در بهره وری محصولات کشاورزی است؟

کریم ذوالفقاری، رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون و صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در ویژه برنامه هم‌نورد هفتم :

بر اساس بررسی هایی که انجام شده در هر ده هکتار ما یک دستگاه تراکتور داریم و طبق نظر برخی کارشناسان نه تنها ما تراکتور کم نداریم بلکه نسبت به زمین های سطح زیر کشت، این تعداد بیش از نیاز است نظر شما نسبت به این مسئله چیست؟
من یک مقدمه و یک موخره نسبت به این سوال مطرح کنم و آن این است که ما با این که هر کشاورز ولو با یک هکتار زمین نیز یک تراکتور داشته باشد؛ اصلا موافق نیستیم و این بر اساس بهره وری نیست مضاف بر اينكه منطقی هم نیست.

میانگین کارکرد یک دستگاه تراکتور، در سال حدود بازه ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ ساعت در نظر گرفته شده. قطعا ساعت كاركرد کلیه ۶۲۰ هزار دستگاه تراکتوری که در کشور داریم؛ این عدد نیست. دلیل این موضوع چند عامل است یکی از عوامل آن اجتماعی است. و یک عامل دیگر فرسودگیست. ما اگر سن یا سال ساخت تراکتور هایی که در اختیار داریم زیر ۱۰ سال بود انتظار ۱۰۰۰ ساعت کار در سال از آن می رفت. وقتی که ما حدود ۵۵ درصد کل تراکتور هایی که داریم بالای ۱۳ سال ساخت هستند و بخش عمده ای از تراکتور هایی که داریم بالای ۲۰ سال ساخت هستند دیگر توان ۱۰۰۰ ساعت کار را نمی توان از آن داشت.
نکته ی دوم که خیلی کم به آن توجه می‌شود ما ساختار کشاورزی و روستایی کشورمان با دنیا متفاوت است. کشاورزی ما و اراضی کشاورزان قطعه قطعه و خرد است و عوامل متعددی داریم که یکی از آن قانون ارث است.عرض من این است تراکتور با زندگی اجتماعی کشاورز و روستایی عجین شده است.
۱۰ الی ۱۵ سال پیش در روستا بخش عمده ای از کارهای کشاورز توسط چهارپایان انجام میشد. اما امروزه در روستا، بخش عمده ای از کارهای یک روستایی توسط تراکتور انجام میشود. و روستایی زندگی در روستا را بدون داشتن تراکتور شخصی تقریبا یک زندگی پر صعوبت می داند.
در حال حاضر نیاز تراکتوری کشور، علی الرغم مخالفت ها و موافقت ها طبق اعلام کتبی بنده به آقای جمشیدوند، این است که بازار به سمت تعادل پیش رود. از حدود ۲۵ هزار دستگاهی که در سال تولید می شود که بخشی از آن صادر می شود که من همیشه با این صادرات مخالف بودم الان هم عرض می کنم که در حالی که ما ضعف عرضه داریم نباید تراکتور صادر کنیم.
ضمن اینکه در تعدادی از مدل ها حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان بین کارخانه و قیمت بازار تفاوت قیمت داریم، این نشان دهنده این است که بازار عطش و نیاز دارد و این عطش بازار برای امروز و دیروز نیست؛ این یک تقاضای انباشته ای است که جمع شده خوشبختانه مثل تراکتور های باغی و سبک الان در عرضه و تقاضا، سر به سر هستیم ما انتظار تولید بیشتر در این مدل ها نداریم انتظار وارداتی هم نداریم بازار در برخی مدل ها آرام است و بعضی مدل ها نیز ممکن است قیمت بیرون با قیمت کارخانه هم خوانی داشته باشد. در بعضی مدل ها مثل تراکتور های زراعی با اسب بخار بالا به‌شدت تقاضای بالایی داریم.

از سال ۱۳۹۹ عملا وزارت جهاد کشاورزی هیچ دخالتی در توزیع تراکتور ندارد، شرکت تراکتور سازی مشابه سایر شرکت های تولید کننده خودرو یک سامانه ای راه اندازی کرده که کشاورز به داخل آن ثبت نام می کند. قطعا تقاضای انباشت شده ای وجود دارد که دچار تفاوت قیمت به طور فاحش شدیم. من منکر این نیستم که بخشی از این تقاضا سود طلبانه و منفعت طلبی است؛ اما عمده ی مشکل را ناشی از این می دانم که میزان عرضه را باید افزایش بدهیم؛ تا این بازار آرامش پیدا کند.
کشاورزی که یک تراکتور مدل رومانی ساخت ۶۰ دارد، اگر ساختار حاکمیت برای او شرایطی فراهم می کرد که امکان پذیر شود که تراکتور وی بروز شود؛ قطعا حاکمیت از مصرف سوخت این حجم تراکتور فرسوده آسیب نمی دید. چراکه تراکتور فرسوده ساعتی میانگین ۳.۵ لیتر سوخت مصرف می کند یعنی این مصرف سوخت برای حاکمیت بسیار خسارت سنگینی در پی دارد.ولی برای کشاورز خسارت جزئی است که می تواند از کنار آن به راحتی رد شود.
ما باید شرایطی را فراهم کنیم که برای کشاورز جاذبه داشته باشد که تراکتور فرسوده اش را با همان حداقل اسب بخار جایگزین کند. که راحت تر با آن کار کرد و معطلی آن نیز کمتر شود.
از سال ۸۷ هر سال مرکز توسعه مکانیزاسیون و وزارت جهاد کشاورزی که طبق آخرین بروزرسانی در دو ماه گذشته بر روی کمباین و  تراکتور انجام شده پیشنهاد اعتبارات مورد نیاز به تفکیک سال طی یک برنامه را ارائه کرده است. اما یک نکته را اضافه کنم صرف نظر از منابع اعتباری میزان عرضه و تقاضا تراکتور به بازار جوابگوی جایگزینی ماشین آلات فرسوده را نمی دهد.
اگر رند بگوییم ما ۳۰۰ هزار دستگاه تراکتور فرسوده داریم که بالای ۱۳ سال ساخت هستند؛ که هر سال هم به این عدد اضافه می شود. باید یک برنامه ای در طی ۵ سال داشته باشیم که این ماشین‌های فرسوده را حذف و جایگزین کنیم تا عوارض و تبعات سنگینی که از این موضوع را دچار می شویم، جبران شود. ما فقط سالی ۶۰ هزار دستگاه تراکتور نیاز داریم که فرسوده ها را جایگزین کنیم.
با فرض اینکه حاکمیت مواردی همچون مشوق ها، وام ارزان قیمت و ساختار اسقاط را ایجاد کرد و این جایگزینی شروع شد، سالی ۶۰ هزار دستگار غیر از تقاضای جدید نیاز داریم این موضوعات را به کرات به همکارانمان در وزارت صمت در یک تعامل بسیار خوب ارائه کردیم.

ما به جز تامین تسهیلات دو مورد دیگر نیاز داریم، ساختار اسقاط و مصوبه پیشنهادی مان را به کمیسیون امور زیربنایی، جناب آقای قاسمی علی آبادی ارسال کردیم. اگر آن ضرایب و شاخص های ارائه شده از سوی ما آنجا تصویب شود. کارمان بسیار ان شاالله روان تر خواهد شد.
امسال برای اولین بار طرح جایگزینی کمباین ها در ۵ استان کشور شروع شده به عنوان طرح آزمایشی و ۵۰ میلیارد تومان اعتبار مناسب تخصیص داده شده که کمباین ها در حال تحویل به کشاورزان است.